Son yıllarda, günümüz gençliğinin giyim, geleneklere ve basit ev yemeklerine ilgi duyması hoşuma gidiyor. Aslında Facebook veya Instagram’da gozleme ve turşu gibi yayınlamaktan çekinmeyen modern gençlik, bu basit ve gösterişsiz yemeklerin çağdaşları uzak atalarınla ne kadar bağladığını hayal bile edemez.
Arsalı tek katlı evler var olduğu sürece, büyükanneler ve anneler kışa turşu hazırlamak için orada domates, biber, lahana yetiştirmeye devam edecekler. Büyükbabalar ve babalar, ev yapımı şarap yapmak için üzüm yetiştirecekler, ki bu olmadan hiçbir mahzen düşünülemez.
Arsaları tek katlı evler var olduğu sürece, çiftlik arazilerinde çiftlik hayvanları tutulacaktır: domuzlar, koyunlar, inekler. Her yeni nesil çocuk, ev yapımı kaymak ve iişimik (ekşi krema ve süzme peynir, lor peynir gibi) Mağazadan satın alınanlardan çok daha iyi ve lezzetli olduğunu anlayacaktır. Nurla (koyun sütünden yapılan ev yapımı süzme peynir) yapılan gözleme mükemmel ve unutulmaz bir şey.
Gagauzların yuurt dediği (ev yapımı kesilmiş süt veya doğal yoğurt) gibi özel bir ürünü de vardır. Modern Gagauz kadınları, bu ürünün geçmişi çok uzak geçmişe dayansa da, onu nasıl yapacağını çok iyi biliyor.
Geleneksel un ürünlerinden bahsedecek olursak, gözleme hariç, çağdaşların sevdiği, ancak tarihi eski çağlardan beri devam eden birkaç Gagauz yemeği daha var – bu çeşitli bölgelerde farklı ad taşıyan pide, kıvırma ve plaçinta.
Kıvırmanın cinsine göre hazırlanan tüm yemeklerin temelinde aynı pişirme yöntemi yatar: ince mayasız hamur yağlanır, iç malzemesi serpilir ve “akordeon” şeklinde toplanarak fırın tepsisine konur. Tepsiyi fırına göndermeden önce kıvırmanın üstüne yumurta çırpılmış yoğurt dökülür. Anneannelerimizin yaptığı buydu ve modern ev kadınlarının yaptığı da bu!
Peki kabaklı? Bu aynı zamanda ataların kültürel mirasıdır. Hiç te modern bir tarif değildir! Kabak mevsimi geldiğinde, hiçbir ev hanımı bu geleneksel yemeği evde pişirmeyi reddedemez.
Bir de Gagavuzların çok sevdiği makarina var (vurgu İ üzenie). Bunu hazırlamak için ev yapımı yumurtalı erişte gibi geleneksel hamur açılır, ardından hamuru dar şeritler halinde kestiler ve bu şeritler eğik olarak kesilir. Kaynatılır, suyu süzülür ve ardından eritilmiş domuz yağı ve koyun peyniri ile karıştırıldı.
Peki mamaliga? Peki Malay? Bugün bu yemekler ulusal mutfak restoranlarında en popüler olanlardan biridir ve oldukça pahalıdır, ancak tüm bunlar evde pişirilebilir. Atalarımız tamamen sıradan günlük yemekleriydi bunlar.
Don kavurma (donmuş) ve ev yapımı peynir, Gagauz çobanlarının geleneksel yemeğidir ve bir somun ev yapımı ekmekle birlikte her çobanın çantasına koyulan bir yemektir. Modern Gagauz toplumu ne kadar gelişmiş olursa olsun, “trend” olmaktan asla vazgeçmeyen doyurucu, inanılmaz derecede lezzetli ve tamamen benzeri olmayan yemeklerdir. Sıcak kaurma ise bir sözle desem, müthiştir.
Bulgur, geçmişten gelen ve Gagauz kültürel mirasının eşit derecede tanınan bir unsuru olan, birçok kişi tarafından sevilen bir başka modern yemektir. Bulgur, soğan ve sebzelerle pişirilmiş, yağla tatlandırılmış ve büyük tencerelerde, çoğunlukla kuzu ile pişirilen bir bulgur lapasıdır. Ama bu yemek pek çok kişinin sandığı gibi pilav olarak kabul edilemez. Şimdiye kadar birçok köyde bulgur atalarımızın yaptığı gibi pişirilir – her zaman toprak fırınlarda pişirilir, bu da yemeğe sadece özel bir tat vermekle kalmaz, aynı zamanda yanmış bağ çıbığından çıkan tamamen eşsiz, narin bir duman aroması verir.
Sarma (lahana sarması) da fırınlarda pişirilir. Bu arada, gerçek Gagauz kadınları bulguru kıymaya eklemeye devam etse de, bazı modern ev kadınları bulgurla uğraşmamayı ve sadece pirinçle kıyma yapmayı tercih ediyor. Ama bulgurla – çok, çok daha lezzetlidir! Dolma biber de ayrı bir lezzettir .
Çok az kişi bilir, ancak Gagauzlarda geleneksel olarak sadece et değil, bulgurla balık da pişirilir. Bunları siz hiç tatmadınız mı?
Bakın kadim gelenekler, modern Gagauz insanının yaşamının nasıl ayrılmaz bir parçası haline gelmiş, çocukluğundan beri bildiği ve sevdiği yemek yemeyi seven gençler, bunun kendilerini kültür ve geleneklerle iç içe kaldığının nasıl da tam olarak farkında değiller. Biz Gagauzlar tam anlamıyla geleneklerden besleniyoruz.
Ayrıca size patlıcan mancasından (Moldavca versiyonunda – giuveç güveç), kuzu borcundan körpe kuzu etinden yapılan çorba), kartofi mancası (patates yemeği) hakkında da bahsedebilirim. Bu Gagauz yemeğinin rengini ve tadını hiç yansıtmaz ve çok, Tüm bu yemekleri yaşatmakla atalarımızla olan güçlü bağları yaşatmaktayız.
Yalnızca yaşam tarzı ve yaşamın dış koşulları farklıdır, ancak öz kalır – biz onlar gibiyiz. Onların yediklerini biz de yiyoruz. Atalarımızın yemeklerine alışkınız ve çocuklarımızı da aynı şekilde yetiştiriyoruz. Onlar da kendi uşaklarını yetiştirecekler. Nesiller arasındaki bu bağlantı asla kesintiye uğramayacaktır, çünkü atalarımızın pişirip yediklerini pişirme ve yeme zevkinden kendinizi mahrum etmek imkansızdır.
Yazar: Nata Çebotari. Çeviri: Güllü Karanfil
