Küreselleşmenin ve birleşmenin halklar arasındaki sınırları ortadan kaldırdığı modern dünyada, ulusal fikir sorunu giderek daha önemli hale geliyor. Her millet için olduğu gibi Gagauzlar için de milli fikir, onun kendini korumasını ve gelişmesini belirleyen en önemli faktördür.
Milli fikri olmayan millet yoktur.
Geçmişte Gagauz halkının kendi ulusal fikirleri vardı: devlet olma mücadelesi, dil ve kültürün korunması. Bu fikir Gagauz halkını birleştirdi ve önemli başarılar elde etmelerini sağladı. Ancak Gagauzlar 1994 yılında devlet olmalarının ardından yeni bir ulusal fikir formüle edemediler.
Milli bir fikrin olmayışı Gagavuz toplumunu olumsuz etkilemektedir. Nüfusun Gagauzya’dan göç etmesi, gen havuzunun erozyona uğraması, ekonomik gelişmenin olmaması – bunların hepsi tek bir hedefin ve özlemin yokluğunun bir sonucudur.
Ulusal fikir nedir?
O halde tarihteki örneklere bakalım. Alman ulusal düşüncesi, Almanların tek bir halk olduğu (sadece Prusyalılar, Bavyeralılar, Svabyalılar ve hâlihazırda resmi devlet statüsüne sahip olan diğer Alman milletleri değil) ve tek bir devlette yaşamaları gerektiği yönündedir. Aynı zamanda, Alman ulusal fikrinin oluşumu Bavyera, Swabian, Sakson ve hatta Prusya ulusal fikirlerinin çöküşü anlamına geliyordu (birleşmenin başlatıcısı Prusya olmasına rağmen). Benzer şekilde ve hemen hemen aynı dönemde, İtalyan ulusal fikri de zafer kazandı (ve tek bir İtalya devletinin varlığından ibaretti). Belçika’nın ulusal fikri, Belçika’nın Fransa’nın bir parçası olmadığı gibi Hollanda’nın da bir parçası olmadığıdır. Ulusal fikirler doğar ve ölür; onlardan sonra da uluslar doğar ve ölür. Böylece, gözlerimizin önünde, (birleşik bir Yugoslavya ulusal fikrini kişileştiren) Joseph Broz Tito’nun ölümünden sonra, kısa ömürlü ve var olması zor Yugoslav ulusu, kardeşleri birbirine öldürten bir savaşta ortadan kayboldu; Böylece, eski Çekoslovak ulusu barışçıl bir şekilde Çeklere ve Slovaklara bölündü. Çekoslovak ulusal fikrinin bira (veya Skoda) değil, tek bir Çekoslovak ulusunun varlığı olduğunu parantez içinde belirteceğim.
Elbette Gagauzların kendi ulusal fikirleri (görevleri) vardı – bu onların devlet olma mücadelesi, dil ve kültürün korunmasıydı. Hepimiz bu süreçleri, 90’lı yıllardaki gönüllü grubun Gagauz halkını nasıl bir araya getirip evlerini ve ailelerini korumak için yola çıktığını hatırlıyoruz. İnsanlar ulusal kimlikleri için mücadele ederek haftalarca mitingler düzenleyebilirdi. Sonuçta herkese bu fikir “bulaşmıştı”. Kişinin kendi devletini kazanma fikri gerçekten popülerdi ve hiçbir şekilde siyasi liderlere bağlı değildi. 23 Aralık 1994’te devletlerinin sağlamlaştırılmasını ve tanınmasını kazanan Gagauz halkı bu sorunu çözerek sakinleşti. Ancak yetkililer hiçbir zaman toplumu sağlamlaştıramadı ve yeni bir görev (ulusal fikir) formüle edemedi.
Yeni bir ulusal fikrin 30 yıl boyunca yokluğundan sonraki yaşam, Gagauz ulusunun korunması sorununu gündeme getiriyor. Nüfusun geçim kaynağı arayışı içinde özerklikten çıkması, gen havuzunu silip süpürüyor. Ve yetkililer ekonomik projeleri uygulamak yerine siyasetle uğraşıyorlar. Zaten bugün, özerklik bölgesinde köylerinin çoğu iç karartıcı bir izlenim bırakıyor – pencereleri tahtalarla kapatılmış boş evler; gençlik eksikliği. Bu koşullar altında hiç kimse insanlarımıza yeni bir görev formüle etmeye bile çalışmıyor. Çünkü tarih, verilen her görevi yerine getirebileceğimizi kanıtladı. Bunun yerine resmi makamlar Gagauzya’yı izole etmeye ve Kişinev ile ilişkileri kötüleştirmeye yönelik projeleri teşvik ediyor. Peki birkaç yıl içinde Gagauzya’ya ne olacak? İnsanımız, dilimiz, kültürümüz nerede olacak? Rusya’ya ve diğer ülkelere kaç genç Gagauz ailenin daimi ikamet için ayrıldığını düşünen var mı?
Karanlık bir odada kara kedi aramanın zor olduğunu, eğer orada değilse iki kat daha zor olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak bu gerçek olmaktan uzaktır. Bana göre Gagauzya için ulusal fikir çok basit; Gagauzya’nın varlığında. Ancak bunu yapabilmek için özerkliğin statüsünü korumak ve güçlendirmek, onu siyasi hırslar ve projeler uğruna israf etmemek gerekiyor. Devletin inşası Gagauzya içinde yapılmalı. Gagauzya, Moldova Cumhuriyeti için iki problem fikir olan Avrupa entegrasyonu veya Rusya ile dostluk arasında bir kalkan görevi görmemelidir. Bunlar, öncelik sırasına göre farklı aşılması gereken hedeflerdir, oysa gerçek hedef Gagavuzya’nın varlığıdır. Gagauzya’nın varlığını ve korunması ulusal bir fikir haline getirilmelidir. Vatanseverlik ile bağlantısı temel olan bu fikir açık, basit ve tartışılmazdır. Bu vatanseverliği Gagauzya’nın her sakinine aktarması gereken politikacılar için asıl önemli fikir bu olmalıdır. Gagauzya’yı güçlü ve gelişmiş bir bölge haline getirecek olan da bu fikirdir.
Foto: DW
Yazdı Vitaly D. Gaydarcı
Çevirdi Güllü Karanfil
