Gagauzlarla ilgili stereotipler hakkında bir makale yazmaya karar verdim. Ancak sadece Gagauzlarla özdeşleştirilecek bir şeyi seçmenin zor olduğu ortaya çıktı.
Gerçekleşen bir rüya.
Kadınca grubunun solisti ve lideri Maria Kısa ile ilk kez 2001 yılında Gençlik Günü’ne adanmış bir konserin organizasyonundan sorumluyken tanıştım (daha sonra Gagauzya Gençlik ve Spor İdaresi’nde çalıştım). Beni en çok etkileyen gözleriydi; güçlü bir enerji yayıyorlardı. Maria bir gençlik etkinliğinde konuşma yapma teklifine karşı temkinliydi. Günümüz gençliğinin Gagauz ulusal müziğine ilgi duymadığına inanıyordu. Şarkıcı aynen şunu söyledi: “Gagauz milli müziği”, bu sözlerde gurur vardı. Konserde Maria’nın yanı sıra önceki gün Amsterdam’dan dönen Gagauz rock grubu “Çar”in de şarkılarını seslendirmesi gerekiyordu. Müzisyenler, Avrupa rock müzik sanatçıları yarışmasına katıldı ve birincilik ödülünü eve getirdi. Etkinliği düzenleyenler gençlerin Gagauz müziğini kabul etmeye hazır olmadığından korkuyorlardı ancak konser tam tersini kanıtladı. İzleyicilerin sayısı ve tepkileri şüpheye yer bırakmıyor; Gagauz halkının milli müziğinin bir geleceği var.
Çocukluk hayalim olan “halkımın şarkılarını seslendirmek” zordu.
Maria ile tanışmamız arkadaşlığa dönüştü. Gagauz folkloru, onun büyük büyükannesi, büyükannesi ve annesinin söylediği şarkılar hakkında konuşarak daha sık iletişim kurmaya başladık. Küçük bir kızken onlarla birlikte Gagauzların sevgisini ve yaşamını anlatan türküler söylediğini, büyüdüğünde mutlaka şarkıcı olacağını hayal ettiğini söyledi. Bu konuşmalar şarkıcıyı her zaman canlandırırdı, zümrüt gözleri parlardı. Maria okuldan mezun olduktan sonra çocukluk hayalini gerçekleştirdi. Kişinev Sanat Enstitüsü’nün vokal bölümüne girdi. Öğretmenlerinin sıkı çalışması, becerilerini geliştirmesine ve müzik eserleri icrasında özel bir tarz yaratmasına olanak sağladı.
Mezun olduktan sonra Maria memleketine döndü. Kendi repertuarını oluşturmak için uzun ve özenli bir çalışmaya başladı. Çocukluk hayalinin (halkının şarkılarını seslendirmek) gerçekleşmesinin zor olduğu görülüyordu.
Aradan zaman geçti, malzeme toplandı.
Dört yıl boyunca Çadır-Lunga, Komrat ve Vulcanesti ilçelerinin köylerini gezen Maria, aynı zamanda Odessa bölgesini de ziyaret etme şansı buldu. Şarkıcı folklor topladı. Her köyde Gagauz şarkılarını hatırlayan ve söyleyebilen insanlar buldu. Her buluşma ona uzun zamandır unutulmuş Gagauz şarkılarını hâlâ toparlayabileceğine dair umut veriyordu. O yıllarda tek yardımcısı Kore’den getirilen bir ses kayıt cihazıydı. Bu küçük cihaz sayesinde onlarca türküyü bir araya toplayabildi. Maria şarkıların her ritmini, her kelimesini, kalbine çok yakın olan ve kulaklarını okşayan melodileri nefesini tutarak dinlerdi. Ve çocukluk hayalinin gerçekleşeceğine dair umudu her geçen gün arttı ve ona daha fazla güç aşıladı. Bu anlarda halk müziklerinin bir kısmını korumasına yalnızca bir ses kayıt cihazının yardımcı olabileceğini anladı. Cihazın bozulmaması için dua ederdi.
Maria her yeni şarkıyı dikkatle dinlerdi, melodiyi kendi kendine çalmaya, sesin en ufak titreşimini, her sanatçının ruh halini yakalamaya çalıştı. Zaman geçti, materyal toplandı ama Maria en zor kısmın daha yeni başladığını anladı.
Gereken kişi bulundu – Semyon Vasilieviç Pometko
Artık parça parça toplanan malzemeye düzenleme yapacak birini bulmak gerekiyordu. Ancak hepsi bu kadar değil: Folkloru notlara çevirecek bir uzmana ihtiyaç vardı. Şans Maria’ya gülümsedi. Gereken kişi bulundu – Gagauz topluluğu “Düzava”nın son lideri Semyon Vasilyeviç Pometko.
Maria bir sonbahar akşamı kolunun altına sarılı bir Kore kayıt cihazı ve en değerli malzeme olan Gagauz şarkılarının bulunduğu kasetlerle ona geldi. Dışarısı nemli ve bulutluydu. Sonbahar esintisi delip geçiyordu ama halkın asırlık tarihinin kalbinizde yattığı bilgisi sizi ısıtır ve enerjiyle doldur. Maria en derindeki hayalini gerçekleştirmeye hiç bu kadar yakın olmamıştı ve ona öyle geliyordu ki: bu gerçek mutluluk.
Semyon Vasilyeviç’in vardığı sonuç kısa ve netti. Kaset kayıtlarını dinledikten sonra topladığı materyal için Maria’yı övdü. Ancak onun görüşüne göre, diktafonla kaydedilen şarkıların melodilerine Gagauz denmesi pek mümkün değil, çünkü çoğunlukla yabancı ritimlere donanmışlar. “Maşa, malzemeyi bırak, burada birkaç takt var. Belki onlarla bir şeyler yapılır” dedi Semyon Vasilyeviç. Maria bu sözleri duymamış gibi ofisten ayrıldı. Düşünceler ve yüzler aklımdan geçti, göğsüm yoğun bir acıyla yandı. Maria kendi kendine, “Gerçekten hepsi boşuna mı?” diye tekrarlıyordu.
Melodiler Maşa’ya çok tanıdık geldi.
Birkaç hafta geçti. Bir akşam Maria provadan dönüyordu. Semyon Vasilyeviç ona doğru yürüdü. Onu gören kadın, evine farklı bir yoldan dönmediği için içtenlikle pişman oldu.
Semyon Vasilyeviç, “Maşenka” diye ona böyle seslendi, “neden içeri gelmiyorsun, senin için ilginç bir şeyim var” diye sordu. Ertesi gün sabah erkenden Semyon Vasilyeviç’e, ofisinin bulunduğu Kültür Evi’ne gitti. Piyanonun başına oturmuş, not defterine bazı notlar alıyordu. “Ah, Maşenka, içeri gel, içeri gir!”- dedi ve bir sandalye çekerek onu oturmaya davet etti. Utanarak merhaba dedi ve oturdu. Semyon Vasilyeviç çalmaya başladı. Melodiler Maşa’ya çok tanıdık geliyordu ama aynı zamanda bunları daha önce nerede duyduğunu da anlayamıyordu. Birkaç dakika sonra aklına geldi- bu, Baurçu köyünden yaşlı kadının kendisine söylediği “Oglan” şarkısının aynı motifi ve tonalitesidir. Ancak yeni melodide yüreklere dokunan ve insanı titreten özel bir şey vardı. İşte o an çocukluk hayallerim yeniden canlanmaya başladı hafızamda, umut yeniden canlandı…
O andan beri çok zaman geçti.
Uzun prova günleri, doğru tonlamayı ve titreşimi arama. Ancak Maria herhangi bir yorgunluk hissetmiyordu. Ve nihayet uzun zamandır beklenen an geldi. Maria ilk kez Gagauz türküsü “Oglan”ı seslendiriyor. Genç bir erkekle bir kızın aşkından, kaderin onlar için hazırladığı sınavlardan bahsediyor.
Rüya gerçek oldu… “Hayır, çalışmalıyız, çünkü hâlâ korunması ve dünyaya duyulması gereken birçok türkü var,” diye düşündü Maria. O andan bu yana çok zaman geçti; bugün Maria’nın repertuvarı başkalarıyla karıştırılmayacak düzinelerce şarkı ve melodi içeriyor. Ayrıca düzenlenen turlar da vardı. Maria Kısa’nın seslendirdiği Gagauz şarkıları sadece Moldova’da değil, Ukrayna, Bulgaristan ve Türkiye’de de duyuldu.
Rüya gerçek oldu mu?
Maria heyecanla sorularıma cevap verdi, simsiyah saçlarını endişeyle düzeltti, her zaman ışıltılı olan gözleri nedense yaşlarla dolmuştu, sesi titriyordu…
Ve ister istemez, Maria gibiler var olduğu sürece Gagauz şarkılarının kaybolmayacağını, yeni kuşakların kendilerine özgü melodiyi mutlaka duyacağını anlamaya başlıyorum.
