Yazının çeketmesini bu linktan okuyabilirsiniz https://laf.md/2023/12/05/fasil-yolcu/
Yazının 2-ci bölümünü bu linktan okuyabilirsiniz https://laf.md/2023/12/07/fasil-yolcu-2/
Yazının 3-cü bölümünü bu linktan okuyabilirsiniz https://laf.md/2023/12/12/fasil-yolcu-3-cu-bolum/
Yazının 4-cü bölümünü bu linktan okuyabilirsiniz https://laf.md/2023/12/14/fasil-yolcu-4-cu-bolum/
KRİTİKLÄR
Kara Çobanın şiirini, prozasını hem dramasını gözäl yapan en önemni şey, Gagauz dilinä sınırsız serbestlik vermesi, halkın duygu hem düşüncelerini açıklamasıdır. Herkez bölä mi düşünärdi?
Bana merkalıydı yaşadıı zaman, yaradıcılıı için ne yazdılar kritiklär, aaraştırdım. Şaşılacak iş: Yazıcı nekadar çok taraflı, çok talantlı olursa, onun için yazılan sıralar da okadar kıt, okadar kuru olêr.
Ne yazık ki, kritiklerin onun yaratmaları için söleyecek pek az lafı vardı. Hoş laflar bekledi, ama sessiz kaldılar. Annayış istedi, ama arkalarını döndülär. Kendini bütünnä ortaya koydu, ama o lääzım olmadı.
Kara Çobanı ironiya, ilgisizlik hem inkär raatsız edärdi. Korumasızdı, kalkanı yoktu.
Kalibim, şindi dä, yıllar geçsä dä, onun ateşli ruhunda büüyän acıyı duyer.
ZAMANIN ÖTESİNÄ GEÇTİ
Onun yaşadıı hem yarattıı dönemi aklımıza getirelim. Yoksulluun, kapalılıın dönemindä onun käämil talantı ortaya çıktı! O koşullarda gelişmää deyni, gerää kadar oksigen ona etişäbilir miydi? Etişmäzdi! Ama o gelişti da inanılmaz işlär yaptı.
Kahraman zamanını aştı.
60-ıncı yıllarda Beşalma küy okulunu bitirdiktän sora Moskova Universitetinä girdi. SSRBdä tek olan Gorkiy Literatura İnstitutunun ekzamennerini verdi. SSRBdä tek olan da devletin dört bir yanından geleceen yazıcılarını hazırlayan Gorkiy Literatura İnstitutuna girmää, kosmosa uçaa gibiydi. Dünnää külturası hem literaturası kosmosuna.
Büünä kadar, bu üniversitetä başurannar ancak yaratma yarışmasından sora ekzemenä kablediler. Bu da Kara Çobanın şiir hem prozasının o zaman artık üüretmennär tarafından kabledildi maanasına gelärdi.
O zamandan yarım asirdän çok zaman geçti da Beşalmalı şair kaarä, bizdä bu käämil institutu bitirän olmadı. SSRB Yazıcılar Birliinä aza olan hem kitapları Moskvada tiparlanan tek kişi olarak kaldı.
Kısa zamanda büük literaturaya girmää başladı. Gagauz dilindä yazdıı şiirlär hem proza, incä zanaatın sözünün en ii ustaları tarafından devletin okuyucuları için çevrildi.
Dmitri Kara Çobanın yaradıcılıı ilin, sıcak, folklor ve halk mudrikliinnän soluyer.
Annatmaları käämil. Onnarı kırnacık törpülemiş. Sıracıklar pazıllar gibi erleştirilmiş.
Yazıcı, çoktan istoriyada kalmış görüntüleri, günnük yaşamanın ayrıntılarını, halkın dilini hem görgü kurallarını ölümsüzleştirmiştir. Bu sebeplän Beşalmalı bir talantın kitapları hem literatura, hem dä istoriya anıttır.
Bugün gençlär onun şiirlerini üürener, teatrada oyunnarı sçenaya koyulêr, ama o zamannar o yaradıcılık pek kullanılmazdı. Dil o zamannar sadecä ayledä lafedilän bir dildi. Açan Dmitri Nikolayeviç dili eni metaforalarlan, gözäl benzetmelärlän zenginneştirärdi, toplum şaşardı, ‘bölä olmaz’ däärdi.
Kimileri onun avangardlıını hem enilikçiliini kabul etmäzdi.
RESİMCİ
Bir resimci, özelliklän dä bir skulptor olan Kara Çobana karşı kimileri cayılca üfkelenärdi. Onun zevktän, tahnikadan başka şeylerdän yufka olduunu “fısıldardılar”. Ama kendisi profesional bir incä zanaat okulunda resim urokları almıştı, bunun için bu konuda bilgili hem becerikliydi, kendi resimnemäk stilini geliştirmää savaşardı. Tuvallerinä engin bir ruh üflärdi. Bak bunu kritikannar deneyämedilär.
Dmitri Nikolayeviç resimnerini gençliindän ölenä kadar yaptı. Literaturadakı portretleri käämil olduu gibi, onun peyzaj resimneri dä pek isläädir. İnanılmaz derecedä incä hem derin bir ustadır, tuvalleri içtän şılêr da İtalyan Renesansının freskalarını andırır.
Kara Çoban kendi işinä karşı, kendisinä karşı pek çuvapçıydı. Bir kerä elinä bir kuvalda almış da yıllarca üzerindä işledii gipsa büstlerini paramparça etmiş.
Kara Çobanın tuvallerinin taa da büük bir işi, halkına hem çevresindeki herkezä bizim ancak puluk hem tırmıklan diil, ama yazallan da, fırçaylan da, taşlan da işleyäbilmemizi göstermäktir.
Avtor: Anna Harlamenco
Çeviri: Güllü Karanfil
Sözlücäk
Derecä – степень
Cayıl – безграмотный
Käämil – превосходный
Zevk – вкус
Kıymet – ценность
İlgi – отношение, связь
Fırça – кисть
İnkär – отрицание
Kalkan – щит
Gagauzça-rusça-romunca (2002)hem Gagauzça-rusça- moldovanca(1973) sözlüklerindä olan laflar.
Devamı Dekabrinin 21-dä…
