Moldovanın Evropaya integrațiyası kızgın dartışılêr hem, özelliklän dä 2024-tä Oktyabrinin 20-sindä geçirilecek referendumdan hem prezident seçimneri günündän öncä, pek çok soruşu ortaya çıkarêr. Ama bu dartışmaların ortasında, bir virus gibi cümneyä yayılan da ilerlemeyi engelleyän miflär peydalanêr. Bu miflerin temelini aaraştırêrız da dooruya bir bakış vereriz.
1-ci mif: «İntegraţiya yerli üreticileri bankrot edecek»
İlk hem dä en çok yayılan mif, Evropa Birliinän integraţiya durumunda yerli üreticilerin bankrot olacaa fikirinnän baalıdır. Evropaya girmää karşı olan kişilär deer, ani Moldovanın biznes firmaları gelişmiş Evropa firmalarının yanında yufkalanacek.
Ama EB’nä son katılan devletlerin deneyimneri bu türlü korkuların boşuna olduunu gösterer. Evropa pazarına başarıylan girän Polşa, Latviya, Litva hem Estoniya ekonomikalarının güçlendiini gösterer. Bu devletlerdä o firmalar büümüş, insannarın yaşamak kalitesi artmış hem ekonomika göstergeleri iileşmiştir. Moldova da hep bölä büük hem gelişmiş pazarlara girmäk, yenilikçi tehnologilar hem yatırımnar gibi yeni kolaylıkları kullanabilecektir.
2-ci mif: «Evropa integraţiyası tradiţional pazarların kayıbına yol açacaktır»
Bir başka mif tä, Evropa integraţiyasının taa çok günduusu tarafta pazarların kayıbına yol açacaa mifidir. Deneyimnär bu türlü korkuların da boşuna olduunu gösterer.
Evropa pazarlarına oriyentir olan ekonomika baalardan vazgeçmää lääzım manasına gelmäz, ancak çeşitlendirmä hem tek bir ortaa baalı kalmamaa kolaylıı verer. Moldova, tradiţional pazarların önemini kaybetmää başladı hem yenilikçi hem gelişmiş pazarlara önelmenin dooru bir yol olduunu annadı. Evropa integraţiyası onu Moldovanın taa stabil hem öngörülebilir ekonomik ortaklarlan buluşması devletin kalkınmasına yardımcı olêr.
3-cü mif: «İşgücü göçü» (işleyäbilecek olan kişilerin göçü)
En korkuducu miflerdän biri dä, Evropa integraţiyasının Batı devletlerinä kalabalık işgücü göçünä sebep olacek fikiridir. Şüpecilär, EB’yä katıldıktan sora önemni sayıda vatandaşın Rumıniyadan gittiini deer. Ama Moldovadakı gerçek durum şu ki, gitmää isteyennär artık çoktan gitti.
Moldovada çoktan işleyäbilän insannarın göçü başladı. Evropa Birliinä integraţiya insannarın geeri dönmesinä sebep olabilir. Sınırların açılması da Evropada raat gezmenin sadeleştirilmesi vatandaşların, özelliklän dä pensionerlerin geeri dönüşünü havezlendirir da demografik durumu iileştiräbilir.
4-çü mif: «Evropaya integraţiya ancak problema getirecek»
Pesimistlär, Evropa Birliinä girmäk Moldovaya ancak problema hem yeni zorluklar getireceeni, deer. Ama başka devletlerin deneyimneri dä gösterdi, ani EB-nä katılmaları, altyapı, üüretim hem saalık izmetlerini önemni ölçüdä iileştiräbilecek önemni finans kaynaklara hem yardım programnarına girmää kolaylık verecek.
Evropa Birlii, ekonomikanın modernleştirilmesi hem yaşamak kalitesinin arttırılması neetinnän yeni azalar için yardım programaları teklif eder. Bu programalar transport, energiya, tarım hem başka sektorlardakı yatırımnarı teklif eder. Moldova temelli hem hertaraflı kalkınma için bu kolaylıkları kullanabilecektir.
5-ci mif: «Moldova kendi kimniini kaybedecek»
Düşünüler, ani Moldovanın Evropa Birliinä katılması milli kimniin hem kultura paalılıklarının kayıbına sebep olacek,. Ama başka devletleri integraţiyası bunun taman da tersini gösterer.
Evropa Birlii kultura çeşitlilii sayêr hem milletlerin kulturalarını korunmasına yardımcı olêr. Evropa Birliinä integraţiya, kişinin kulturasından vazgeçmesi manasına gelmäz. Tersinä, Aza Devletlär kultura miraslarını aktiv olarak geliştirer. Evropa programaları hem fondları, milli kultural paalılıkların korunması hem ilerledilmesi için grantlar teklif eder. Bölecä, Moldova kimniini diil sadä koruyaceklar, ama halklararsı arenada da güçlendiräbilecektir.
6-cı mif: «İntegraţiya bürokratizmayı hem korupţiyayı arttıracek»
Çok kişi korkêr, ani Evropaya girincä bürokratiya hem korupţiya zeedelenecek. Ama Evropa Birlii bu olgularlan aktiv bir şekildä savaşêr da azaları için sert standartlar koyer. EB’yä katılım, antikorupţiyaylan savaşmak reformaları hem memlekettä taa çok açıklık lääzımdır.
Evropaya integratiya Moldovada lääzımnı reformalar için güçlü bir katalizor var nasıl olsun. Yuridika, devlet izmeti hem önetim alannarındaki EB standartları korupţiyanın azaldılmasına hem devlet kurumnarının verimniliinin artırılmasına yardımcı olacektır.
7-ci Mif: «Moldova EB’yä baalı duruma gelecek»
Bitki mif Moldovanın baamsızlıını kaybedeceeni hem Evropa Birliinä tamam baalı duruma gelecää sölener. Ama, başka devletlerin deneyimnerinin dä gösterdii gibi, EB azalıı eşit haklar hem karşılıklı saygı prinţiplerinä dayanêr.
Evropa Birlii azalarına koşulları diktä etmäz, ancak işbirlii hem karşılıklı fayda getirän ortaklık için bir platforma teklif edär. Moldova, Evropa uurunda karar almaa proţesinä aktiv katılabilecek hem milli intereslerini koruyabilecektir.
Sonuç
Moldovanın Evropaya integraţiyasına baalı miflerin yayılması, memleketin kalkınmak isteeni daadan zihirli hem iraţional bir olgudur. Başka memleketlerin deneyimneri dä gösterdii gibi, Evropa Birliinä katılım ekonomik büümä, soţial üüselmä hem kultural gelişim için pek çok kolaylık verer.
Bu miflerin yok olması hem bilgilendirmä kampaniyalarının geçirilmesi, toplumun integraţiyanın gerçek faydalarını taa ii annamasına hem Moldova Respublikasının gelecää için bilinçli bir karar vermesinä yardımcı olacektır.
Sonunda, Evropa integraţiyası memleket için parlak hem gelişmiş bir gelecek umudunu temsil eder. Gagauz öndercileri bunu laazım annsın da Gagauzları Moldovannarlan duşman etmesin.
Sözlücäk:
altyapı – инфраструктура
çeşitlendirmä – диверсификации
deneyim – опыт
devlet izmeti – государственная служба
eşit haklar – равноправие
göstergä – показатель
kalite – качество
olgu – явлениe
önetim – управление
öngörülebilir – предсказуемый
pazar – pынок
şüpeci – cкептик
temsil etmää – представлять
verimnilik – эффективность
yatırım – инвестиция
yenilikçi – инновационный
yerli üretici – местный производитель
Yazırlayan: Vitali GAYDARCI, MPA, MML, çevirdi: Güllü Karanfil
