Her yıl Ağustos ayında, Çadır-Lunga bölgesindeki Haydar köyü, konukları, turistleri, kültür topluluğu temsilcilerini ve ulusal tarih ve kültüre kayıtsız kalmayan herkesi bir araya getiriyor. Bunun nedeni, Haydar’ın her Ağustos ayında Gagauz ulusal halısının geleneksel festivali olan “Gagauz kilimneri”ne ev sahipliği yapmasıdır.
Farklı yıllarda festival, yerel Kültür Evi’nin bulunduğu bölgeden köyün belediye başkanlığı ofisinin yakınında bulunan bölgeye kadar farklı yerlerde düzenlenmiştir. Son zamanlarda, festival giderek daha sık olarak yerleşim alanının dışında, hala faaliyette olan en değerli tarihi eserin bulunduğu bölgede, ünlü eski Haydar yel değirmeninde düzenlenmektedir.
Halı festivali programı her zaman zengin ve ilgi çekicidir. Çocuklar ve yetişkinler için tematik ustalık sınıfları vardır, bu da herkesin halının çiziminden başlayarak çok renkli ipliklerin üretimine ve dokuma tekniklerine kadar halı yaratmanın büyülü dünyasına dokunmasına izin verir.
Eşsiz halılar, festival katılımcıları tarafından organize edilen ve burada sunulan çiftlik evlerinde sergilenmekte, Gagauz halı dokumacılığının tarihini anlatan tiyatro gösterileri sergilenmekte, ünlü sanatçıların performansları ve ulusal mutfağın enfes yemeklerinin aroması harika bir hava vermekte ve festivalin tüm konuklarının ulusal halıların parlak renkleri ve renk dünyasına dalmalarına yardımcı olmaktadır.
Festival ayrıca geleneksel olarak antikten moderne kadar farklı kategorilerde en iyi halı yarışması düzenlemektedir. Bu yarışmanın amacı, Gagauzya’da yaşayan halkların halı dokuma kültürünü ve geleneklerini korumak, el dokuma geleneklerini canlandıran ustaları desteklemek, Gagauz halkının halk sanatı geleneklerini ve kültürel değerlerini korumak ve geliştirmek, Gagauz kültürünü tanıtmaktır.
Eski değirmen hakkında birkaç söz.
Gagauzya’ya gelirseniz, atalarımızın enerjisiyle dolu bu muhteşem yeri ziyaret etmek için mutlaka zaman bulmalısınız. Ne de olsa değirmen, XIX. yüzyılda inşa edildiği ve çalıştığı yerde duruyor!
Yayılan kanatları ile Haydar güzelliği, büyüklüğü ile etkileyicidir. Ve berrak bir arazideki yalnız konutu kalbe dokunuyor.
Haydar köyü sakinlerinden Vasily Topal’ın bize anlattığına göre, dedesi Topal Pantelei (1899 doğumlu) ve ardından babası Fyodor bir zamanlar değirmenin sahipleriymiş. Daha sonra bir süre değirmenin sahibi kendisi olmuş.
“Değirmen kırklı yıllarda büyükbabama geçmiş. Sovyetler Birliği döneminde bu tür tüm binalar inşaat malzemeleri için söküldüğünde buna dokunulmamış. Köyde yaklaşık kırk değirmen vardı ve bizimki gibi sadece iki değirmen vardı – ahşap, iki katlı” – diyor yel değirmeninin eski sahibi. Vasiliy Topal’a göre babası değirmeni geçen yüzyılın 70’li yıllarında restore etmiş. Daha sonra dingil, değirmen kanatları ve değirmen taşları değiştirilmiş.
Haydar köyü yerel yetkilileri 2020 yılında eski değirmeni satın aldı ve bu amaçla yerel bütçeden 200 bin lei tahsis edildi. Bir Avrupa projesi sayesinde Haydar Belediye Başkanlığı, değirmenin yenilenmesine ve köyün ana cazibe merkezlerinden biri haline getirilmesine olanak tanıyan 40.000 avroluk bir hibe aldı.
Restorasyonun ardından eski değirmen, festivaller ve tatiller, tematik aile fotoğraf çekimleri için favori mekanlardan biri ve el sanatları mimarisinin bağımsız bir nesnesi haline geldi.
Yazar: Nata Çebotari. Çeviri: Güllü Karanfil
Foto: kultura-ge.md, collage: LAF.md
