Oldukça garip ve tercüme edilemez bir adı olan bu geleneksel Gagauz baharatının hazırlanmasının birçok yolu vardır.
Her yaşlı ve orta yaşlı Gagauz kadınının “Murde” yapmak için kendi tarifi vardır, ancak herkes bunu paylaşmaya hazır değildir.
Bu konuda komik şakalar da var: “Murde bir Gagauz uyuşturucusudur”, “Murde bağımlılık yapar”, evet kulağa komik gelse de doğrudur. Domuz yağı nasıl Ukrayna uyuşturucusu olarak kabul ediliyorsa, “mürde” de Gagauzların olmazsa olmazıdır.
Bugün Gagauzya dışında yaşayan arkadaşlarımın çoğu, buraya ziyarete geldiklerinde, her zaman bu şaşırtıcı ve inanılmaz lezzetli baharattan büyük miktarda stoklarlar.
“Murde” sıcak yemeklere eklenir, ana yemeklerin hazırlanmasında kullanılır. Buna ek olarak, onu kullanmanın oldukça popüler bir yolu daha var. Bunu çocukluğumda, büyükannemin evinde yaşarken öğrendim. Küçük bir kapta bir tutam tuz, birkaç çay kaşığı “Murde”, birkaç yemek kaşığı ayçiçek yağı karıştırılır ve içine bir ya da iki diş sarımsak sıkılır. Haşlanmış yeni patatesler bu karışıma batırılır. Bence her Gagauzu çocukluğuna geri götüren bu iddiasız köylü yemeğinden daha lezzetli bir şey yoktur!
Fırından yeni çıkmış ekmeğin üzerine de mürde serpebilirsiniz. Bu, toprak fırını olan bir evde büyüyen herkesin çocukluğundan aşina olduğu unutulmaz bir lezzettir.
Peki, nedir bu sihirli “Mürde”?
Andrey Şabaşov’un “Gagauzlar: Akrabalık Terimleri Sistemi ve Halkın Kökeni” adlı eserinde yazdığı gibi, “mirude” ve ya “mürde” muhtemelen Gagauzlar ve Besarabya Bulgarları arasında bir tür baharatın yayılma alanı ve kökeni açısından en tuhaf ve belirsiz olanıdır.
“Mirudiya” ile bir yandan çeşitli baharatlar, otlar, toplamda 15 bileşene kadar bir karışımdan oluşan bir ürün, diğer yandan da ana bileşeni olan aromatik bir fasulye bitkisi kastedilmektedir, bu da ona kendine özgü, son derece kararlı bir koku verir. Ancak Şabaşov, “mirudiya “nın bazen adını aldığı bu “ana” bileşen olmadan da hazırlandığını belirtiyor.
Geleneksel olarak “mürde” aşağıdaki bileşenleri içerir: “poy otu” (tarla otu, mavi çemen), “kara naane” – (nane), “leuştyan” (hayıt ağacı), “marar” (dereotu), “selna” (kereviz), “patruncel” (maydanoz), “kırmızı biber” (öğütülmüş tatlı biber), “kara biber” (öğütülmüş karabiber), “çibrik” (kekik) ve diğerleri. Bazı ev hanımları aynı karışıma tuz ekler, bazıları eklemez.
Mürde nasıl yapılır?
Mürde’nin hazırlanmasında kullanılan tüm otlar iyi ve düzgün bir şekilde kurutulmalıdır (serin bir yerde, doğrudan güneş ışığından kaçınarak). Aksi takdirde, ısıdan “yanarlar”, tatları ve kokuları bozulur ve bu da bitmiş ürünün kalitesini büyük ölçüde etkiler.
Tüm otlar çok ince öğütülmeli ve ardından ince bir elekten geçirilmelidir.
Her şey doğru yapılırsa, hazır “mürde” yeşil veya kırmızı-yeşil renkte (kırmızı biber eklenmişse) inanılmaz aromatik kuru bir karışımdır.
Andrey Şabaşov’un yazdığı gibi, “mirde” Besarabya’daki Gagauzlar ve Bulgarlar arasında yaygındır. Yazar, yukarıda belirtilen baharatlar, çeşniler ve yemeklerde kullanılan otların yanı sıra “labada” (kuzukulağı) ve diğerlerinin de adını veriyor.
Yazar: Nata Çebotari. Çeviri: Güllü Karanfil
Konuyla ilgili diğer ilginç makaleleri okuyun:
Gagauz Kültüründe Unlu Mamuller Hakkında
Gagauzlarda Şarap Gelenekleri. Peki Siz Hangilerini Biliyorsunuz?
Gagauz Mutfağı. Ev Yapımı Geleneksel bir Gagauz ikramı olan Ciğer Ezmesi
‘Kabaklı’ Geleneksel Bir Gagauz Tatlısıdır
Gagauzlarda Kurban Çeşitleri Ve Anlamları
Gagauz Kültüründe «Kurban» Ve «Baaşış (hediye)»
Preview: Alex Barbov’un Bloğu’ndan alındı.
